Б?ек Ватан сугышында катнашкан ??рбер исем артында кеше язмышы, кеше гомере. Анда барысы да бар – шатлык ??м кайгы, ярат? ??м саубуллашу, авырлыклар ??м ?и??. Т?рле буын кешел?рен, т?рле милл?т, ??н?р, с?л?тл?ре, шогыльл?ре т?рле булуга карамастан, аларны ??мм?сен туган туфрагын, Ватанын ярату хисе берл?штерг?н. Бу хис батырлыкка алып барган, бу хисне алар кил?ч?к буынга васыят итеп калдырганнар. Еллар ?т? бел?н Ватанны ярату хисе кискенр?к тоела; батырларны? исемн?ре онытылмый.Бер Кадошкино районы Большие Поляны авылыннан гына да 22 Долотказин, 30 Капкаев фамилиясен й?ртк?н исем сугыш кырында илбасарларга каршы к?р?шк?н. Алар арасыннан бик азына гына кайтырга насыйп булган; сугыш кырында Ватаннары, туган туфраклары ?чен к?р?шт? ятып калганнар. М?ск??д?н Берлинга кад?р Капкаевлар каберлекл?ре. Х?мз? Муся улы ??м К?мил? ?амал кызы Капкаевлар гаил?сенн?н бер-бер артлы сугышны? беренче к?ненн?н ук биш (!) уллары - М?х?мм?т?ан, ?м?р, Усман, Исмаил, Абуб?к?р кит?; июльд? инде ?йл?ре ятим булып кала. Б?ек Ватан сугышына кит?л?р. ?ни-?тил?рене? т?рбияле балалары: “…мин булмасам, ? кем туган Илне дошманнан саклар”, - дип саубуллашканнар.
Фронттан килг?н ??рбер ?чпочмакны тетр?неп ачкан Ана, к?газь кис?кл?ренд? язылган кыска юлларны укыганда ??рбер уллыны? тавышын ишетк?н К?мил? ?амал кызы. Шул р?вешле алар бел?н с?йл?шк?н ул, х?лл?рен сорашкан ??м й?р?к паряларын сакласын дип Аллага ялварган. ?мма бер-бер артлы кара кайгылы ?чпочмаклар килеп т?шк?н Капкаевлар гаил?сен?. Кечкен?л?ре, Усманнары, Брянск яны каты сугышында батырларча вафат була.1941нче елны? августында Ватаны ?чен гомерен калдыра шунда. Ачы кайгыдан арынып ?итм?г?н Капкаевлар гаил?сен? шул ук елны? декабрь аенда М?ск?? тир?сенд?ге бер тамчы ?ир ?чен барган к?р?шт? ?м?рл?ре вафат була. Ана к??еле ышанмый, к?т? улларын. Ышанып буламы со? бу коточкыч в?хш?тк??!
Тагы бер сынау кил? Анага: 1943 нче елны М?х?мм?т?аныны? похоронкасы кил?. Чыдап буламы со? мондый кайгыга?!
К?мил? ?амал кызы улларыны? юклыгына ышанмый, к?т? д? к?т?. Бу ?чпочмаклар хата: юк, аны? й?р?к парялары ис?н... Х?тта Исмаилы хатыны М?ксурага военкоматка барып улларыны? кайда ик?нлекл?рен сораштырырга куша, эзл?ттер?.
К?нн?р, еллар ?т?, 9 май ?ит?. ? балары юк та юк! Яш?г?н ??м к?тк?н к?чле Анага язмыш бераз елмая. Сугыш кырыннан К?мил? ?би Исмаилы бел?н Абуб?к?рен Алладан ялварып ала. Данлыклы 1946да кайталар гаил?л?рен? батырлар. Капкаевлар буын чылбыры д?вам ит?, яши: балаларында, оныкларында, оныкчаларында. Букад?р кара кайгы, тормыш авырлыгы кырысландырмый ананы. К?ршел?ре ??рвакыт ?ылы с?з бел?н иск? ала К?мил? ?бине; яхшылыкларын, акыллылыгын сагыналар. Яш?рг? кир?к, авырлыкларга т?зеп яш?рг? кир?к, дия торган булган ул. Килене, Абуб?к?рне? тормыш ипт?ше С?гид? ?лг?ч, ике кечкен? оныклары турында кайгыртуны да ?з ?илк?сен? салган К?мил? ?амал кызы. Б?ек Ватан сугышыннан кайткан Абуб?к?р Х?мз? улы Большие Поляны м?кт?бенд? директор булып эшл?рг? ?лгерг?н. Яшь ?буб?к?р артыннан сугыш 1969 елда куып ?ит?; к?п кен? матур эшл?рен тормышка ашыра алмыйча ?леп кит?.  
Ана й?р?ген кая куйсын - т?з?рг? кир?к, яш?рг?! Исмаил Х?мз? улы Капкаев д?рт агай-эне ?чен бер гомер булып озак туган авылы Большие Поляныда яши. Авылдашлары аны элемт?че белгеч (специалист-связист) буларак иск? ала. Ул, солдат буларак хезм?т итк?н чакта, связистлар ?зерли торган курслар ?теп ?лгер?. Бу профессия а?а сугышта ??м тыныч тормыш т?зег?нд? д? ярд?м ит?. Армияд?н кайткач, Б?ек Ватан сугышына кад?р, Зубово-Поляна районында элемт? ?ит?кчесе булып эшл?п ?лгер?. Б?ек Ватан сугышында да элемт?че була ул: 6нчы Мозырь артиллерия девизия батареясене? элемт? б?леге командиры. Румия Исмаил кызы Баторшина ?тил?рене? элемт?че булып эшл?вен горурланып с?йл?г?не б?генге кебек исенд?. Бу профессия халкы т?рле вакытта да алдынгы позициял?рд? булалар ??м Исмаил Х?мз? улы ??рвакыт алдынгылар арасында: Белоруссия Оршасында сугышка кер?, каты контузиял?н?, ?мма я?адан сафка баса – Ватан ?чен к?р?ш?. Алга бара, егыла, тагын тора. Шулай 1418 к?н ??м т?н илбасарларны Илебезд?н куа. Курск дугасында ?анын кызганмыйча дошманнарга каршы тора элемт? б?леге командиры Исмаил Капкаев. Орёл ??м Белгород ш???рл?рен азат ит?.
Сугыш! ?леге д??ш?т турында ишет? бел?н ??рбер кеше ниндидер бер эчке тетр?н? кичер?. К?з алдына ?имерелеп бетк?н биналар, ?ле г??д?л?р, ач-ялангач кешел?р килеп баса. Кешелек д?ньясы ?чен аннан да куркынычрак аф?т бармы ик?н?
Вакыт диг?н н?рс? ?зенекен ит?, иск?н ?ил кебек ?т?. Бер буыннарны икенчел?ре алыштыра, тарих китабына я?а битл?р ?ст?л?. Тормыш ?н? шулай д?вам ит?. Бары тик кеше гомере ген? бик кыска. ? х?тер ??м ист?лекл?р гел ян?ш?д? шулай м??ге яши кебек. Исмаил солдатны? сугыш турындагы ист?лекл?рен я?артып танклардан тир?-як кара?гылануы, шартлаудан ?ир тетр?н?е, к?кк? кад?р сузылган т?тенн?н ирт?н канлы чык т?ш?е турында с?йл?г?нд? к?з яшьл?ре ирексез тама… Ишетк?нем бар, бу ут эченн?н ?тк?нн?р, ?ирд? к?пме яш??л?рен? карамастан, ??рвакыт «Ут бо?ырында басып торалар». Курск сугышын тамуг уты бел?н чагыштырганнар. Тамуг утыннан чыкканнарга кил?ч?кне? бернинди авырлыклары куркытмаган. 1943 елгы Курс дугасы, сугыш батыры Исмаил ?чен, Куликово кыры булды. Н?къ Илне? авыр чагында Исмаил Х?мз? улы Коммунистлар партиясе р?тен? принципиаль р?вешт? баса, ч?нки вафат булса да, коммунист буларак ?лерг? тели ул. Ватанын чиксез яраткан солдатны? ш?хси документында бер юл бар: «В Отечественной вой-не с 22 июня 1941 года». Мо?а берни ?сти алмыйсы?. Варшава тир?сенд? яралана ул, ?мма девизиял?ре Висланы форсировать итк?нд?, яраланган килеш, ут эченд? элемт? бел?н т?эмин ит?. Шуны? ?чен «За отвагу» медале тапшырыла.
Н?рс? ул Польша, алда Берлинга бит юл. Исмаил Капкаев Берлиндагы сугышта да батырлык к?рс?т?. А?а 1945нче елны? апреленд? к?рс?тк?н батырлыгы ?чен Кызыл Йолдыз ордены тапшыралар. ?лк?н сержант Одер елгасыны? к?нбатыш ярын дагы плацдарманы ки??йт? вакытында осталык ??м батырлык к?рс?т?. Мен? шулай була. Б?лек к?р?шчел?ре, плот т?зеп, су аша 800 метрлы элемт? сузалар. Тиз ??м сыйфатлы башкаралар эшл?рен элемт?чел?р, ч?нки дошманны Берлинга кад?р куган чак. Каты ут астында барлык эш башкарылган, шу?а югары ?аваплылык соралган элемт?чел?рд?н.  ?ирне? ??рбер метры кадерле булган чак. Д?рт т??лек сугыш батырлары ут эченд?, ял ит?не белми элемт? чыбыгын сузганнар. Б?лек командиры Капкаев ?зе ген? д? сигез тапкыр дошманга каршы тора, аларны юкка чыгара. Сугышны? бу бер эпизоды гына, артта к?пме шундый кичеш – К?нбатыш Двина, Днепр, Висла. Сугыш медальл?ре ??м ордены, алты Верховный Главнокомандующий И.В.Сталинны? Р?хм?тенн?н башка, Б?ек Ватан сугышы бет?г?,  Белоруссия ??м Польша, Германия авыл ??м ш???рл?рен азат итк?н ?чен к?пт?рле б?л?кл?ре булган. Капкаев подразделениясен?, Одер елгасын кичеп Берлинны алганда к?р-с?тк?н батырлыклары ?чен, Р?хм?тне 1945нче елны? 28нче апреленд? тапшыралар. Со?гысы – Берлин ?чен, 1945нче елны? 2 маенда бирел?. Исмаил Х?мз? улы ??рвакыт алда, ??рвакыт элемт?че катушкасы бел?н К?нбатыш, Брянск, Белорусс фронтлары составында ?и??г? кил?, ? ?ен? кайтырга 1946нчы елда гына насыйп була. Сугыш солдатын, батырны ?зелеп к?тк?н ?нисе, тормыш ипт?ше, ?сеп килг?н кызы каршы алалар.
Барча фронтовиклар т?сле, Исмаил Х?мз? улы, ?ырда ?ырланганча «... пропахавший пол-Европы по-пластунски», ист?лекл?рен я?артырга, сугыш турында с?йл?рг? яратмаган. Сугыш турындагы кинофильмнар аны дулкынландыра торган булганнар. ?мма еш кына саклык бел?н саклаган фотографиял?рен караган. К?бр?к фронтагы товарищлары, альбомына кадерл?п куелган ??рбер элемт? б?леге солдатлары турында кат-кат иск? алып с?йл?г?н. Гомер буе чынлыклы кеше, патриот гражданин булып яш?г?н Исмаил Х?мз? улыны? х?теренд? элемт? ?тк?рг?н ??рбер биеклек, ш???р ??м авыл исемн?ре. Ул балаларына тынычлыкны сакларга васыят итеп калдырган, ч?нки аны? хакы бик югары. ?тил?ре ?рн?генд? балалары да т?ртипле, белемле, ?рн?к гаил?ле булып яшил?р. Олы кызы - Надия Кушаева, Татарстанны? Яр Чаллыда гомере буе тырыш т?з?че буларак лаеклы ялга чыга. Улы - Ш?мил Капкаев, хезм?т биографиясен туган Большие Поляны авылы м?кт?бе директоры буларак башлап ?иб?р?, ? б?генг? кад?р М?ск?? кулинар колледжы директоры була. Б?ген д? ?ит?кчелек хезм?тен д?вам ит?. Икенче кызы - Наил? Янбулатова, Кадошкино электр-техник заводы ашхан?се заведующие булып лаеклы ялга чыга. ? кече баласы – Румия Баторшинасы, Беренче номерлы Инсар урта м?кт?бе педагогы буларак лаеклы ялга чыга.
Большие Поляны авылыннан Капкаев ага-энел?ре д? к?р?шк?н, гомерл?рен кызганмаганнар, ?и??не алып килг?нн?р. Ул к?нг? быел 70! Бу еллар эченд? ш???рл?р т?зелде, завод-фабрикалар я?адан-я?а технологиял?р кертеп эшли, м?кт?пл?р ачыла, кырларда иген игел?. ?мма Россияне? бер ?ире ген? сукаланмый кала – Курск бо?ырындагы Прохоровка кыры. Аны Россияд?ге ?ченче Куликово кыры дил?р. Буыннарга аны ачык к?к й?зенд?ге музей итеп калдырганнар. 1943нче елда бу ?ирне? ??р метрында корал торган, кеше гомере ?зелг?н. Алтын куполлы Ак ча? манарасы ист?лек ш?ме булып тора анда. Ча?ны торналар кычкыруы алып кит?. Очып барган кошларны ел саен яныбыздан китеп баручы Б?ек Ватан сугышы батырлары тулыландыра бара. Алар безг? ??рвакытта «Тынычлыкны саклагыз!» ди-л?р т?сле. 1990нчы елны безне? якташ батыр Исмаил Х?мз? улы Капкаев, Б?ек Ватан сугышында башларын салган ага-энел?ре яннарына кит?. Батырларны? исеме м??ге онытылмас!

Наил? Насырова